Jak powstawały miasta?

Czynniki miastotwórcze, czyli jak powstawały miasta 

źródło: bridgeman art library

Warunki przyrodnicze 

Środowisko, w jakim miasto powstaje miało zawsze i nadal ma znaczenie dla budowniczych. Sprzyjające warunki życia ludzi. Położenie geograficzne, rzeźba terenu, dostępność do wody, klimat, urodzajność gleb, położenie względem tzw. otoczenia będącego siłą motoryczną rozwoju miast, np. :

• na szlakach handlowych (Wenecja, Poznań, Stargard Szczeciński, Krasnystaw),
• nad rzeką (Szczecin, Police, Kazimierz Dolny, Grudziądz, Bydgoszcz),
• nad jeziorem (Giecz, Baku, Meksyk),
• nad morzem (Aleksandria, Kopenhaga, Gdańsk, Gdynia, Świnoujście, Kołobrzeg, Nowy Jork) lub w niedalekiej odległości od morza (Londyn, Lubeka, Wolin, Elbląg, Szczecin, Police),
• na terenach rolniczych (Pyrzyce, Łowicz),
• w pobliżu kopalń (Wieliczka, Bochnia, Katowice, Polkowice, Częstochowa, Bełchatów, Złoty Stok) lub źródeł leczniczych (Kudowa-Zdrój, Świeradów-Zdrój),
• w miejscach strategicznych i wyznaczonych na zjazdy polityczne (Gdańsk, Toruń, Parczew, Lublin, Piotrków Trybunalski, Chartum)
• oraz na terenach dogodnych dla rozwoju zabudowy (Zakopane, Łódź, Szczecin)

Czynnik gospodarczy, handlowy i społeczny

Ma podłoże przyrodnicze, kształtuje zespół warunków gospodarczych. Handlowy, związany z położeniem miasta wzdłuż ważnych dróg, na skrzyżowaniach szlaków handlowych oraz na pograniczu stref o różnych typach gospodarki,

Warowność i komunikacja

Miasta powstawały na szlakach warownych (handlowe jak i strategiczne) : transport, rzeźba terenu, przełęcze. Sprzyjał również klimat, spływy, tereny suche. Dobre warunki obronne, możliwość kontrolowania bezpieczeństwa otaczających miasto terenów wiejskich. Względy komunikacyjne i powiązania transportowe związane z położeniem przy szlaku, drodze, w miejscu przeprawy przez rzekę, linii kolejowej, nad żeglowną rzeką, w miejscu nadającym się do zbudowania portu itp.

Czynnik obyczajowo - prawny 

Regulował życie prywatne. Dominowało prawo magdeburskie lub niemieckie. Miasta portowe zakładane były na prawie średzkim, chełmińskim, lubelskim. Regulowały wielkości działek, sposób zabudowy.Decyzja o charakterze politycznym, wyznaczająca konkretne miejsce lokalizacji, spełniające pożądane warunki. Atrakcje wypoczynkowe lub krajoznawcze przyczyniły się do powstania wielu znanych na świecie kąpielisk, ośrodków turystyki górskiej i uzdrowisk (np. Insbruck, Davos, Chamonix, Saint Tropez, Vichy, Grenoble, Lillehammer). Rozwój niektórych miast spowodował ruch pątniczy i pielgrzymkowy różnych wyznań odwiedzających sanktuaria i miejsca święte. Wiele miast rozwinęło się i zyskało znaczenie jako ośrodki życia artystycznego i umysłowego, co było konsekwencją istnienia ważnej wyższej uczelni lub szczególnie znaczącej placówki kulturalnej.

Kompozycja urbanistyczna

Jest to czynnik świadomy. wiąże się z modą, fascynacją danej epoki, np. Hippodamos (układ szachownicowy), cyrkulady ( miasta na planie koła). Jest ważna też siła oddziaływania potencjału lub grawitacji w strefie wpływu wielkich miast – czynnik aglomeracji i deglomeracji miast.