Agora ateńska

Jedno z nielicznych skupisk zieleni. niesamowity kontrast starożytności (zdjęcie przedstawia zrekonstruowaną świątynię Hefaistosa) i nowoczesności. Miejsce ciągle stanowiące teren wykopalisk. Zachowało się bardzo dużo elementów z okresu rzymskiego, które sukcesywnie po rekonstrukcji przenoszone są do muzeum.

          Okres wakacji rozpoczęty, także przyda się napisać coś związanego z miastami, w których bywamy w tym czasie.

Stolica Grecji - Ateny

Konkretnie tematem na dziś będzie:

 AGORA ATEŃSKA

Agorá jest położona u stóp północnego muru Akropolu. Tu zrodziła się filozofia (umiłowanie mądrości i swobodna wymiana myśli) i polityka (w dzisiejszym rozumieniu tego słowa). Tu mieszkał, był sądzony i zmarł Sokrates.

Słowo "agora" oznacza w języku greckim wiec, zgromadzenie. Mianem tym określano również miejsce, na którym w polis greckim spotykali się obywatele. Początkowo zbierali się oni, aby wysłuchać poleceń i woli władz, natomiast z czasem zyskali prawo do wypowiadania się, a nawet do podejmowania decyzji. Agora w Atenach początkowo również była tylko miejscem spotkań. Później zaczęła się przekształcać w centralny plac miasta zaprojektowany na planie prostokąta, przez który ukośnie przebiegała "święta droga" będąca trasą procesji panatenajskiej. Plac ten spełniał funkcje polityczne, religijne oraz handlowe.

Agorá ateńska była placem targowym i miejscem zgromadzeń. Było to serce starożytnych Aten - "dolnego miasta". Agorá miała kształt czworokąta o wymiarach 120x120 metrów. Usytuowano na niej świątynie, biblioteki i budynki użytku publicznego oraz pomniki herosów. Charakterystycznymi budowlami były stoa, czyli zadaszone kolumnady, które chroniły przed deszczem lub słońcem. Tutaj przekupki sprzedawały codziennie swoje towary. Odbywały się tu też liczne uroczystości.

1) Budynek sądu
2) Mennica
3) Studnia
4) Stoa południowa
5) Heliaia
6) Strategeion
7) Kolonos Agorajos
8) Tolos - świątynia, w której znajdował się klub spotkań 50 ateńskich radnych
9) Kamienie graniczne agory
10) Pomnik herosów eponimów
11) Stary buleuterion (Metroon) - archiwum państwowe
12) Nowy buleuterion
13) Hefajstejon (Świątynia Hefajstosa)
14) Świątynia Apollina Patroosa
15) Stoa Zeusa
16) Ołtarz Dwunastu Bogów - od tego miejsca starożytni Grecy mierzyli w swoim kraju wszystkie odległości
17) Stoa Królewska
18) Świątynia Afrodyty Urania
19) Stoa Hermesa
20) Stoa Poikile (Portyk Malowany) - tu nauczał mistrz stoików Zenon z Kition

W czasie wojen perskich agora ateńska, podobnie jak i prawie całe miasto, uległa zniszczeniu, a pomnik tyranobójców zabrany został do Sury. Jedynie buleuterion Kleistenesa zachowało się w dość dobrym stanie. W gruzach leżała świątynia Demetry i Apollina oraz sanktuarium Zeusa , nad którym szybko powstały sklepy i warsztat kowalski. Przez ponad tysiąc lat - od V w. p.n.e. do 580 roku Agorá stanowiła ośrodek życia handlowego i społecznego. W V i IV wieku p.n.e. odbywały się tutaj sądy skorupkowe (ostracyzm). Zabudowa niszczona była co najmniej pięć razy: w roku 480 p.n.e. przez Persów, w 86 r. p.n.e. przez Rzymian, w 267 r. n.e. przez plemię germańskie Herulów, w 580 r. przez Słowian i w roku 1930 przez archeologów, którzy wyburzyli cały kwartał w poszukiwaniu śladów starożytności. Obraz Agory, jaki widzimy obecnie, sięga najdalej do czasów rzymskich, pierwszej połowy I stulecia. Składają się na niego dwie budowle: od wschodu portyk Attalosa i od zachodu świątynia Hefajstosa.

Tolos ( 8 )

Wzniesiono na agorze na południe od buleuterionu, pierwszy po wojnach perskich budynek publiczny na agorze. Była to okrągła budowla(tholos) przeznaczona dla prytanów, toteż oficjalnie toteż oficjalnie nazywano ją prytanejon. Tolos był również miejscem kultu ,a zachowane dwa cylindryczne bloki porosowe są najprawdopodobniej pozostałością ołtarza. W odległości 15m na wschód od Tolosu znajduje się wyznaczający kraniec Agory kamień graniczny z napisem „Jestem kamieniem granicznym Agory” (ok 500r p.n.e.) Celem było rozgraniczenie części mieszkalnej od sakralnej, państwowej miasta.

Portyk Atollosa (14)

Portyk Attalosa (Stoa Attalosa) to dwupoziomowa budowla o długości 116 m, służąca jako skład towarów. Podobne stoa otaczały Agorę ze wszystkich czterech stron. Dzisiejsza stoa jest rekonstrukcją budynku ufundowanego przez Herodesa Attyka w II wieku p.n.e., wykonaną w latach 50-tych XX ubiegłego stulecia. Wewnątrz znajduje się Muzeum Agory, a w nim m.in. sławna "Uskrzydlona Nike" z IV wieku p.n.e.

Świątynia Hefajstosa ( Hefajstejon) (13)

Świątynia Hefajstosa (Hefajstejon), zwana niewłaściwie Tezejonem jest w dużym stopniu autentyczna i jest najlepiej zachowaną ze wszystkich świątyń w Grecji. Pochodzi z drugiej połowy V w. p.n.e. (428). Pierwsza grecka świątynia zbudowana z marmuru. Uniknęła losu innych antycznych budowli z tego względu, że mieścił się tu od czasów bizantyjskich do roku 1834 kościół św. Jerzego. Wnętrze świątyni, które niegdyś zdobiły posągi Hefajstosa i Ateny, otaczają 34 kolumny doryckie. Na zewnątrz świątynię zdobi fryz z płaskorzeźbami ukazującymi czyny Heraklesa i Tezeusza (stąd nazwa Tezejon).

Stoa Poikile (Portyk Malowany) (20)

 Jedną z najsłynniejszych budowli ateńskich jest Stoa Poikile, która została założona na północnej stronie agory (stoa ta stanowiła północną granicę agory). Niewątpliwie była ona zwrócona frontem do placu, a więc z pewnością jej podłużna oś była prostopadła do zachodniego boku agory, wzdłuż którego biegła prostolinijna droga w kierunku północno- południowym. Funkcja portyku była podwójna: stwarzał ochronę dla ruchu pieszego oraz stanowił artystyczny element architektonicznego wyposażenia agory, którego funkcję estetyczną podnosiły słynne malowidła Polygnota, Mikona i Panainosa, dzięki czemu Stoa Poikile stała się czymś w rodzaju monumentu narodowego.

Buleuterion (11)

Buleuterion był to budynek oparty na planie prostokąta, poprzedzony dziedzińcem z kolumnowymi gankami oraz portalem wejściowym, w którym odbywały się zebrania rady. Miał on układ amfiteatralny, a jego dach opierał się na kolumnach. Ruiny Buleuterionu przykrył rozbudowany w okresie hellenistycznym Metroon; wchłonął on również dawną, mieszczącą archiwa państwowe, świątynię Matki Bogów. Kształtu tego przybytku nie da się dziś odtworzyć. Buleuterion ten jednak musiał być bezpośrednio po wojnach perskich częściowo wyremontowany, ponieważ nowy gmach o podobnym przeznaczeniu zaczęto stawiać dopiero w V w. p. n. e. w innym miejscu, nieco wyżej na stokach wzgórza.

ruiny Buleuterionu (budynku rady) i prytaneionu, powyżej dorycka świątynia Hefajstosa

Funkcja gospodarcza i ciekawostki

Podstawą rozwoju funkcji ekonomicznej agory był rozwój rzemiosła i handlu. Jednym z najbardziej podstawowych artykułów sprzedawanych na agorze ateńskiej, było zboże pochodzące głównie z importu. Handel rybami rozpoczynał się rano na głos dzwonka i wkrótce po tym zapanowywał przy stoiskach największy tłok, gdyż każdy chciał nabyć ryby w jak najświeższym stanie. Ubożsi mieszkańcy zaopatrywali się najczęściej w mięso ośle, które było tańsze od wieprzowiny i mięsa wołowego i chętnie odwiedzali stoiska z niezbyt drogimi warzywami . Prawdopodobnie na agorze sprzedawano też przedmioty codziennego użytku (naczynia, łyżki, sita, grzebienie itp. oraz wełnę, skóry, wonne olejki i maście, „cudowne lekarstwa”, czy też wynalazki- „czarodziejskie pierścienie” i „palące zwierciadła”). Najprawdopodobniej na agorze odbywał się handel niewolnikami, których wystawiano nago na drewnianym podwyższeniu. W miastach o wysokiej gospodarce pieniężno- wymiennej, w których istniał tak rynek wewnętrzny, jak i zagraniczny szczególnie niezbędne były punkty wymiany pieniędzy.