Forum Romanum

Forum Romanum

Dziś zapraszam Was na wycieczkę do Starożytnego Rzymu. Do centrum życia, czyli na rynek rzymski. Forum Romanum.

Forum Romanum, inna nazwa to Forum Magnum – najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem.

Był to najstarszy plac w Rzymie,  który stanowiło centrum polityczne i towarzyskie Rzymu okresu republiki. Jego blask przyćmiła dopiero budowa Forum Augusta i całego kompleksu forów cesarskich.

Zaraz obok Forum miało miejsce Koloseum ( ale o tym przy innej okazji).

Rozrastał się on stopniowo, co było skutkiem nieregularnych układów budynków znajdującym się na placu.

Forum Romanum to ośrodek życia publicznego Rzymu przez długie lata, od czasów królów, przez republikę, aż po cesarstwo. Pierwotnie był to teren bardzo bagnisty i niegościnny, dlatego najwcześniejsze osady znajdowały się na wzgórzach, a dolina  była miejscem pochówków.

Głównymi elementami są :

• Świątynie (Zgody, Wespazjana, Saturna, Kastora i Polluksa, Boskiego Juliusza, Antonina i Faustyny, Westy, Boskiego Romulusa, Wenus i Romy)
• Bazyliki (Aemilia, Julia, Maksencjusza i Konstantyna)
• Łuki triumfalne (Sewera, Augusta, Tytusa)
• Kolumna Foksa
• Dom Westalek
• Tabularium
• Comitium
• Rostra
• Portyk
• Regia
• Kuria

Rekonstrukcja

Są to 3 budynki postawione blisko siebie:                          

1. Świątynia Zgody ( Świątynia Konkordii). Została postawiona przez Marka Furiusza Kamillusa w 367 p.n.e. na zachodnim boku Forum Romanum. Budowla miała upamiętniać porozumienie zawarte pomiędzy rzymskimi patrycjuszamii a plebejuszami. Tu najczęsciej zbierał się senat aż do końca republiki rzymskiej. 

Świątynia Wespazjana. Wybudowana w 81 roku, na cześć zmarłego w 79 roku cesarza Wespazjana, który został ubóstwiony uchwałą Senatu. Mieści się w zachodniej części Forum Romanum.

Porticus Deorum Consentium. Portyk na planie konta rozwartego z kolumnami korynckimi (Iw. n.e.), znajdujący się między Świątynią Saturna i Świątynia Zgody. Stało w nim 12 posągów głównych bogów rzymskich (6 bogów, 6 bogiń).





2. Tabularium. Jest to archiwum państwowe, archiwum wojskowe, świątynne, miejskie itp. Powstało w I w. p. n. e.

3. Lapis Niger ( czarny kamień). Powstały ok. 570 r. p.n e. monumentalny kompleks, który na przestrzeni wieków pozostał nietknięty. Są to pozostałości świątyni, zawierającej mały ołtarzyk z panelami z tufu ( rodzaj skały wulkanicznej ) i fragment kolumny pełniącej pewnie funkcję cokołu dla posągu oraz cippus (kamienna tablica) zawierający datowanie na VI w. p. n. e.  z inskrypcją w archaicznej łacinie z klątwą wymierzoną w tego, kto pogwałci to święte miejsce. Prócz inskrypcji wagę miejsca podnoszą fontanny, które łączą go bezpośrednio z grobowcem Romulusa.

4. Łuk Sewera. Wzniesiony w 203r. p.n.e. ku czci Septymiusza Sewera i jego dwóch synów. Posiada trzy arkady: środkowa większa nad drogą, dwie mniejsze nad traktami dla pieszych. Zdobią go reliefy znajdujące się między czterema kolumnami na każdej fasadzie. Przedstawiają one sceny z cesarskich kampanii przeciwko Partom. Gdy spojrzymy na plan, zobaczymy, że łuk stoi przed świątynią Zgody. Za nią Tabularium.

5. Kuria Julia. Budynek został podobno wybudowany w innym miejscu jeszcze za czasów króla Tulliusza Hostyliusza (Curia Hostillia). Przebudowana a zarazem przeniesiona przez Juliusza Cezara.Stąd nazwa Julia, pochodząca od fundatora. Podczas przebudowy forum, oraz po pożarze 283 r. przeszła kilka zmian, po czym wyglądała jak obecnie widać na zdjęciu. Odbudowa po pożarze, została przeprowadzona najprawdopodobniej według planów spalonego budynku. W średniowieczu (w VII w.) budynek został zamieniony na kościół Saint Adriano, a początkowo świątynie zdobił portyk.

6. Rostra. Mównica wzniesiona na Forum. Przesunięta w nieco inne miejsce przez Cezara podczas przebudowy Forum. Budowla została wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 29 na 30 na 5 m. Wejście znajdowało się po stronie zachodniej. Z budowli zachowały się tylko fragmenty podstawy, choć znane są jej rekonstrukcje.

7. Świątynia Saturna. Świątynia prawdopodobnie istniała już w czasach królewskich i została otwarta w czasach republikańskich. Częściowo zachowana fasada zawiera 8 kolumn w stylu jońskim. Począwszy od 42 r. p.n.e. została poddana gruntownej przebudowie z inicjatywy Munantiusa Plancusa. Zyskała wtedy obszerny ryzalit ( część budowli wysunięta sprzed lica budynku) i podium ( podwyższenie, w razie, by ktoś nie wiedział :), który pierwotnie miał mieścić skarbiec. Robi wrażenie :) Moje ulubione ujęcie z całego forum.

Kult Saturna. Jeden z najstarszych kultów italskich, utożsamiany z greckim Kronosem. Jego atrybutem jest sierp. Jego święto  to 17 grudnia, z tej okazji niewolnicy chodzili wolni, a wśród rodziny i przyjaciół wymieniano prezenty.

8. Kolumna Fokasa. Środkową część Forum wypełniało wiele różnych poników, które w różnym okresie postawały i często były wymieniane lub burzone. Tzw. Kolumna Fokasa jest ostatnim elementem zamieszczonym na Forum. Została wzniesiona naprzeciwko Rostry na Forum Romanum ku czci bizantyjskiego cesarza Fokasa w 608 r. Kolumna w porządku korynckim o wysokości  ok. 14m. Na szczycie kolumny przez krótki czas stał posąg Fokasa. Sama kolumna wcześniej wykorzystywana była jako postument, na którym spoczywał posąg cesarza Dioklecjana. Poświęcona mu inskrypcja została skuta i zastąpiona nową, ku czci Fokasa. Nowa inskrypcja zachowała się do dzisiaj: ze względu na to, iż poziom gruntu od początków VII w. nieustannie się podnosił, inskrypcja ta znajdowała się poniżej poziomu ziemi. 

9. Bazylika Emiliusza (Basilica Aemilia). Powstała w II wieku p. n.e. n na miejscu wcześniejszej budowli. Stanowi jedyny zachowany przykład bazyliki okresu republikańskiego. Do bazyliki prowadziły trzy wejścia od strony południowej. Z powodu późniejszej przebudowy bazylika posiada trzy nawy boczne, ale początkowo miała tylko dwie. Bazylika Emiliusza pełniła oczywiście funkcję handlową, znajdowały się tam sklepy (tabernae), kantory czy banki.

10. Bazylika Julia (Basilica Iulia). Budowa została rozpoczęta za czasów Cezara w 54r. p.n.e. ( Znowu nazwa fundatora) Zajeła ona miejsce dawnej bazyliki Semporniusza wybudowanej przez Tyberiusza Semproniusza w 169 r. p.n.e. , który swoją wzniósł również na miejscu jeszcze starszej. Nowa bazylika była największa. Nie można dokładnie zorientować się co do jej rozmiarów, bo pozostały tylko podium. Duża, pięcionawowa bazylika otoczona była dwoma rzędami kolumn. Zewnętrzne dźwigały dwa rzędy kolumn, a nawa główna sięgała trzech pięter. Przestrzeń wewnątrz podzielono drewnianymi przegrodami. Miały tam miejsce sądy cywilne, zajmujące się szczególnie sprawami spadkowymi. Na zewnętrznych schodach siadywali próżniacy grywający w tabulae lusoriae (gra podobna do współczesnych warcabów) na wyrytych na schodach planszach. Za bazyliką po jej dłuższej stronie znajdowało się też kilka tabernae (sklepów).

11. Świątynia Kastora i Polluksa. Trzy kolumny w stylu korynckim wyznaczają miejsce, gdzie dawniej znajdowała się świątynia Diaskurów (dzieci Zeusa)- Kastora i Polluksa. Świątynia zbudowana na Forum Romanum w podziękowaniu za zwycięstwo w bitwie nad jeziorem Regillus dla rzymskich bóstw Kastora i Polluksa.  Świątynia powstała w roku 484 p.n.e. W roku 117 p.n.e. została rozbudowana. Tyberiusz odbudował świątynię po pożarze. Dzisiejsze pozostałości pochodzą właśnie z jego czasów z wyjątkiem podium zbudowanego za czasów Metellusa. W czasach republiki świątynia pełniła funkcję miejsca spotkań senatu rzymskiego. W czasie cesarstwa rzymskiego mieściło biuro wag i miar oraz odgrywało rolę skarbca, a kantory bankowców zajmowały puste przestrzenie wydrążone w podium.

12. Świątynia Boskiego Juliusza. Po zamordowaniu Juliusz Cezara w 44r. p.n.e. odbył się pogrzeb, a ciało Cezara zostało spopielone najprawdopodobniej na okrągłym ołtarzu, który znajdował się wówczas przed Regią. Po tym jak sam Cezar został przez Senat podniesiony do rangi świętego powstała w tym miejscu świątynia poświęcona samemu boskiemu Juliuszowi (uwielbiam tą nazwę). Do dziś pozostała jedynie baza jednej kolumny. Na podium, w którym z przodu znajdowała się półokrągła wnęka pomieszczenie, w którym znajdował się  okrągły ołtarz, prowadziły z dwóch stron schody.  Sześć kolumn korynckich (najprawdopodobniej), poprzedzało cellę (najważniejsze miejsce w świątyni, gdzie znajdował się posąg bóstwa). We wnętrzu stał posąg Cezara udekorowany gwiazdą - najprawdopodobniej jest symbolem komety, która przeleciała z okazji pierwszych igrzysk dedykowanych cezarowi.  Przed podium stała trybuna dekorowana dziobami okrętów, zdobyczami z bitwy pod Akcjum, które zostały zdobyte przez Kleopatrę i Antoniusza.  

13. Łuk Augusta. Najstarszy łuk na Forum Romanum, wzniesiony w 29 roku p.n.e., ku czci Oktawiana, po jego zwycięstwie nad Markiem Antoniuszem pod Akcjum i podbiciu Egiptu.

Dalej przenosimy się w stronę północno-zachodnią Forum.

14. Świątynia Antonina i Faustyny. Wzniesiona przez cesarza Antoniusa Piusa w 141r. Bardzo dobrze zachowana ze względu na zaadaptowanie jej na dzisiejszy kościół San Lorenzo in Marida. Inskypcja, którą do dziś można odczytać zawiera informacje o dedykacji dla żony cesarza- Faustyny. Imię Antoniusa dodano po jego śmierci.

15. Regia. Jeden z najstarszych budynków na forum, wielokrotnie przesuwany i przebudowywany. Swój finalny stan zawdzięcza przebudowie z 36r. p.n.e. Swoje początki ma jeszcze w VII w. p.n.e. kiedy to była siedzibą królów, później w okresie republiki była siedziba Pontifexa Maximusa, aby zniknąć z Forum Romanum podczas budowy Świątyni Cezara. Mieściła się tam Świątynia Marsa z okrągłym ołtarzem, gdzie miała być przechowywana tarcza boga, która miała spaść z Nieba wraz z 11 replikami, co miało zabezpieczyć ją przed kradzieżą.

16. Świątynia Westy. Świątynia na planie koła z marmurowym podium, otoczona rzędem kolumn korynckich, półokrągły- stożkowaty dach zwieńczony otworem, przez który wydobywał się dym z ogniska podsycanego bez przerwy przez 6 westalek. Jest to wspólne ognisko domowe wszystkich obywateli, symbol jedności społeczeństwa. Zachowane do dziś ruiny to ślady po przebudowie z 191r. n.e. zainicjowanej przez żonę Septymiusza Sewera (Julia Domna).

17. Dom Westalek. Bezpośrednio przyległy do Świątyni Westy Atrium Vestae, pierwotnie był skromny, rozbudowano go, przy odbudowie po pożarze za panowania Nerona, włączając do niego pontifex maximus (miejsce dla przełożonego kolegium kapłańskiego). W centrum znajduje się dziedziniec ozdobiony posągami i otoczony portykami , na który wychodziły pomieszczenia z różnych kondygnacji. Na parterze po stronie zachodniej i wschodniej było tryklinium (jadalnia) i tablinum (przechowywano tam archiwa domowe i kosztowności). Po stronie południowej- łaźnie z systemem ogrzewania wykorzystanym również w innych pomieszczeniach. Na pierwszym piętrze- pokoje kapłanek, a na drugim- pokoje służby.

18. Świątynia Boskiego Romulusa. Okrągła świątynia pierwotnie poświęcona Jowiszowi, w 309r. Maksencjusz dedykował ją swemu zmarłemu w 309 r. synowi Romulusowi. Świątynia jest w bardzo dobrym stanie, ponieważ utworzono z niej westybul kościoła św. Kosmy i Damiana. Na szczególną uwagę zasługuje brązowy portal, będący częścią oryginalnego wystroju świątyni.

19. Bazylika Maksencjusza i Konstantyna. Maksencjusz rozpoczął budowę bazyliki sądowej (zakończona prze Konstantyna). Bazylika sądowa mieściła prefekturę, która od tego okresu stała się organem zawiadującym całą administracją miejską. Nie dziwią więc rozmiary budowli, która miała obszerną nawę środkową z absydą (pomieszczenie w rzucie półkola) od strony zachodniej, przykrytą sklepieniem krzyżowym, wspartym na ośmiu kolumnach wysokości prawie 15m. Dwie nawy boczne przykryte były sklepieniem kolebkowym, pokrytym kasetonami. Wejście pierwotnie od strony wschodniej poprzedzone westybulem (reprezentacyjny przedsionek) tworzyło oś wschód- zachód. Co zmieniło się za czasów Konstantyna, kiedy to dodano wejście od strony Via Sacra, tworząc portyk czterokolumnowy i dobudowując jeszcze jedną absydę. Wnętrze było bardzo okazałe, dzięki dekoracjom marmurowym na podłodze i ścianach, prócz tego znajdował się tak ogromny posąg Maksencjusza, którego fragmęnty przechowywane są na Wzgórzu Kapitolińskim (okazała głowa i stopa o długości 2m).

20. Świątynia Wenus i Rom.  Na wzgórzu Velia, na tyłach Forum powstała największa świątynia starożytnego Rzymu, o wielkości  100 na 145 m. W celu uzyskania przestrzeni  usunięto posąg Nerona. Świątynię zaprojektował sam cesarz Hadrian w 135 r. Została poświęcona Wenus i mitycznej bohaterce, od której imię wzięło miasto - Romie. Dwie przeciwległe celle (najważniejsze pomieszczenie w starożytnej świątyni) były dokładnie symetryczne, a ich ściany przylegały do siebie. Główne wejście znajdowało się od strony zachodniej, gdzie wychodziła cella poświęcona Romie. Od północy i południa przestrzeń świętom wyznaczały portyki z dwoma rzędami kolumn i propylejami (budynek bramy na planie prostokąta) pośrodku. Świątynia stała na podium, na które prowadziły schody w stylu greckim, charakterystyczne dla czasów Hadriana. Celle były otoczone rzędem kolumn. 

21. Łuk Tytusa. Łuk stoi w zagłębieniu między Velią i Palatynem, zachował się w doskonałym stanie . Jednoprzelotowy łuk triumfalny został wzniesiony przez Domicjana ku czci jego brata Tytusa, który w 81r. n.e. został ubóstwiony. W zaskakujący sposób pokazano tu dynamizm akcji, np. scena na sklepieniu łuku przedstawiająca apoteozę Tytusa, którego orzeł unosi do nieba, gdzie wspaniale prezentują się perspektywa z dołu.

Nowe funkcje Forum wynikające z rozbudowy imperium sprawiły, że powierzchnia Forum przestawała być wystarczająca. W wyniku rozbudowy Forum rozpoczętej przez Juliusza Cezara w sąsiedztwie wyłonił się ciąg tzw. Forów Cesarskich, które są najciekawszym odzwierciedleniem pychy cesarzy. Kompleks tych Forów zbudowany w sąsiedztwie Forum Romanum, który stał się ośrodkiem życia publicznego Rzymu. Forum Romanum w późniejszym czasie zapełniało się jedynie przy okazji triumfu militarnego i odwiedzali je ci, którzy chcieli udać się do którejś ze świątyń.

Ale o tym już w następnym poście ;)

Agora ateńska

Jedno z nielicznych skupisk zieleni. niesamowity kontrast starożytności (zdjęcie przedstawia zrekonstruowaną świątynię Hefaistosa) i nowoczesności. Miejsce ciągle stanowiące teren wykopalisk. Zachowało się bardzo dużo elementów z okresu rzymskiego, które sukcesywnie po rekonstrukcji przenoszone są do muzeum.

          Okres wakacji rozpoczęty, także przyda się napisać coś związanego z miastami, w których bywamy w tym czasie.

Stolica Grecji - Ateny

Konkretnie tematem na dziś będzie:

 AGORA ATEŃSKA

Agorá jest położona u stóp północnego muru Akropolu. Tu zrodziła się filozofia (umiłowanie mądrości i swobodna wymiana myśli) i polityka (w dzisiejszym rozumieniu tego słowa). Tu mieszkał, był sądzony i zmarł Sokrates.

Słowo "agora" oznacza w języku greckim wiec, zgromadzenie. Mianem tym określano również miejsce, na którym w polis greckim spotykali się obywatele. Początkowo zbierali się oni, aby wysłuchać poleceń i woli władz, natomiast z czasem zyskali prawo do wypowiadania się, a nawet do podejmowania decyzji. Agora w Atenach początkowo również była tylko miejscem spotkań. Później zaczęła się przekształcać w centralny plac miasta zaprojektowany na planie prostokąta, przez który ukośnie przebiegała "święta droga" będąca trasą procesji panatenajskiej. Plac ten spełniał funkcje polityczne, religijne oraz handlowe.

Agorá ateńska była placem targowym i miejscem zgromadzeń. Było to serce starożytnych Aten - "dolnego miasta". Agorá miała kształt czworokąta o wymiarach 120x120 metrów. Usytuowano na niej świątynie, biblioteki i budynki użytku publicznego oraz pomniki herosów. Charakterystycznymi budowlami były stoa, czyli zadaszone kolumnady, które chroniły przed deszczem lub słońcem. Tutaj przekupki sprzedawały codziennie swoje towary. Odbywały się tu też liczne uroczystości.

1) Budynek sądu
2) Mennica
3) Studnia
4) Stoa południowa
5) Heliaia
6) Strategeion
7) Kolonos Agorajos
8) Tolos - świątynia, w której znajdował się klub spotkań 50 ateńskich radnych
9) Kamienie graniczne agory
10) Pomnik herosów eponimów
11) Stary buleuterion (Metroon) - archiwum państwowe
12) Nowy buleuterion
13) Hefajstejon (Świątynia Hefajstosa)
14) Świątynia Apollina Patroosa
15) Stoa Zeusa
16) Ołtarz Dwunastu Bogów - od tego miejsca starożytni Grecy mierzyli w swoim kraju wszystkie odległości
17) Stoa Królewska
18) Świątynia Afrodyty Urania
19) Stoa Hermesa
20) Stoa Poikile (Portyk Malowany) - tu nauczał mistrz stoików Zenon z Kition

W czasie wojen perskich agora ateńska, podobnie jak i prawie całe miasto, uległa zniszczeniu, a pomnik tyranobójców zabrany został do Sury. Jedynie buleuterion Kleistenesa zachowało się w dość dobrym stanie. W gruzach leżała świątynia Demetry i Apollina oraz sanktuarium Zeusa , nad którym szybko powstały sklepy i warsztat kowalski. Przez ponad tysiąc lat - od V w. p.n.e. do 580 roku Agorá stanowiła ośrodek życia handlowego i społecznego. W V i IV wieku p.n.e. odbywały się tutaj sądy skorupkowe (ostracyzm). Zabudowa niszczona była co najmniej pięć razy: w roku 480 p.n.e. przez Persów, w 86 r. p.n.e. przez Rzymian, w 267 r. n.e. przez plemię germańskie Herulów, w 580 r. przez Słowian i w roku 1930 przez archeologów, którzy wyburzyli cały kwartał w poszukiwaniu śladów starożytności. Obraz Agory, jaki widzimy obecnie, sięga najdalej do czasów rzymskich, pierwszej połowy I stulecia. Składają się na niego dwie budowle: od wschodu portyk Attalosa i od zachodu świątynia Hefajstosa.

Tolos ( 8 )

Wzniesiono na agorze na południe od buleuterionu, pierwszy po wojnach perskich budynek publiczny na agorze. Była to okrągła budowla(tholos) przeznaczona dla prytanów, toteż oficjalnie toteż oficjalnie nazywano ją prytanejon. Tolos był również miejscem kultu ,a zachowane dwa cylindryczne bloki porosowe są najprawdopodobniej pozostałością ołtarza. W odległości 15m na wschód od Tolosu znajduje się wyznaczający kraniec Agory kamień graniczny z napisem „Jestem kamieniem granicznym Agory” (ok 500r p.n.e.) Celem było rozgraniczenie części mieszkalnej od sakralnej, państwowej miasta.

Portyk Atollosa (14)

Portyk Attalosa (Stoa Attalosa) to dwupoziomowa budowla o długości 116 m, służąca jako skład towarów. Podobne stoa otaczały Agorę ze wszystkich czterech stron. Dzisiejsza stoa jest rekonstrukcją budynku ufundowanego przez Herodesa Attyka w II wieku p.n.e., wykonaną w latach 50-tych XX ubiegłego stulecia. Wewnątrz znajduje się Muzeum Agory, a w nim m.in. sławna "Uskrzydlona Nike" z IV wieku p.n.e.

Świątynia Hefajstosa ( Hefajstejon) (13)

Świątynia Hefajstosa (Hefajstejon), zwana niewłaściwie Tezejonem jest w dużym stopniu autentyczna i jest najlepiej zachowaną ze wszystkich świątyń w Grecji. Pochodzi z drugiej połowy V w. p.n.e. (428). Pierwsza grecka świątynia zbudowana z marmuru. Uniknęła losu innych antycznych budowli z tego względu, że mieścił się tu od czasów bizantyjskich do roku 1834 kościół św. Jerzego. Wnętrze świątyni, które niegdyś zdobiły posągi Hefajstosa i Ateny, otaczają 34 kolumny doryckie. Na zewnątrz świątynię zdobi fryz z płaskorzeźbami ukazującymi czyny Heraklesa i Tezeusza (stąd nazwa Tezejon).

Stoa Poikile (Portyk Malowany) (20)

 Jedną z najsłynniejszych budowli ateńskich jest Stoa Poikile, która została założona na północnej stronie agory (stoa ta stanowiła północną granicę agory). Niewątpliwie była ona zwrócona frontem do placu, a więc z pewnością jej podłużna oś była prostopadła do zachodniego boku agory, wzdłuż którego biegła prostolinijna droga w kierunku północno- południowym. Funkcja portyku była podwójna: stwarzał ochronę dla ruchu pieszego oraz stanowił artystyczny element architektonicznego wyposażenia agory, którego funkcję estetyczną podnosiły słynne malowidła Polygnota, Mikona i Panainosa, dzięki czemu Stoa Poikile stała się czymś w rodzaju monumentu narodowego.

Buleuterion (11)

Buleuterion był to budynek oparty na planie prostokąta, poprzedzony dziedzińcem z kolumnowymi gankami oraz portalem wejściowym, w którym odbywały się zebrania rady. Miał on układ amfiteatralny, a jego dach opierał się na kolumnach. Ruiny Buleuterionu przykrył rozbudowany w okresie hellenistycznym Metroon; wchłonął on również dawną, mieszczącą archiwa państwowe, świątynię Matki Bogów. Kształtu tego przybytku nie da się dziś odtworzyć. Buleuterion ten jednak musiał być bezpośrednio po wojnach perskich częściowo wyremontowany, ponieważ nowy gmach o podobnym przeznaczeniu zaczęto stawiać dopiero w V w. p. n. e. w innym miejscu, nieco wyżej na stokach wzgórza.

ruiny Buleuterionu (budynku rady) i prytaneionu, powyżej dorycka świątynia Hefajstosa

Funkcja gospodarcza i ciekawostki

Podstawą rozwoju funkcji ekonomicznej agory był rozwój rzemiosła i handlu. Jednym z najbardziej podstawowych artykułów sprzedawanych na agorze ateńskiej, było zboże pochodzące głównie z importu. Handel rybami rozpoczynał się rano na głos dzwonka i wkrótce po tym zapanowywał przy stoiskach największy tłok, gdyż każdy chciał nabyć ryby w jak najświeższym stanie. Ubożsi mieszkańcy zaopatrywali się najczęściej w mięso ośle, które było tańsze od wieprzowiny i mięsa wołowego i chętnie odwiedzali stoiska z niezbyt drogimi warzywami . Prawdopodobnie na agorze sprzedawano też przedmioty codziennego użytku (naczynia, łyżki, sita, grzebienie itp. oraz wełnę, skóry, wonne olejki i maście, „cudowne lekarstwa”, czy też wynalazki- „czarodziejskie pierścienie” i „palące zwierciadła”). Najprawdopodobniej na agorze odbywał się handel niewolnikami, których wystawiano nago na drewnianym podwyższeniu. W miastach o wysokiej gospodarce pieniężno- wymiennej, w których istniał tak rynek wewnętrzny, jak i zagraniczny szczególnie niezbędne były punkty wymiany pieniędzy.

Jak powstawały miasta?

Czynniki miastotwórcze, czyli jak powstawały miasta 

źródło: bridgeman art library

Warunki przyrodnicze 

Środowisko, w jakim miasto powstaje miało zawsze i nadal ma znaczenie dla budowniczych. Sprzyjające warunki życia ludzi. Położenie geograficzne, rzeźba terenu, dostępność do wody, klimat, urodzajność gleb, położenie względem tzw. otoczenia będącego siłą motoryczną rozwoju miast, np. :

• na szlakach handlowych (Wenecja, Poznań, Stargard Szczeciński, Krasnystaw),
• nad rzeką (Szczecin, Police, Kazimierz Dolny, Grudziądz, Bydgoszcz),
• nad jeziorem (Giecz, Baku, Meksyk),
• nad morzem (Aleksandria, Kopenhaga, Gdańsk, Gdynia, Świnoujście, Kołobrzeg, Nowy Jork) lub w niedalekiej odległości od morza (Londyn, Lubeka, Wolin, Elbląg, Szczecin, Police),
• na terenach rolniczych (Pyrzyce, Łowicz),
• w pobliżu kopalń (Wieliczka, Bochnia, Katowice, Polkowice, Częstochowa, Bełchatów, Złoty Stok) lub źródeł leczniczych (Kudowa-Zdrój, Świeradów-Zdrój),
• w miejscach strategicznych i wyznaczonych na zjazdy polityczne (Gdańsk, Toruń, Parczew, Lublin, Piotrków Trybunalski, Chartum)
• oraz na terenach dogodnych dla rozwoju zabudowy (Zakopane, Łódź, Szczecin)

Czynnik gospodarczy, handlowy i społeczny

Ma podłoże przyrodnicze, kształtuje zespół warunków gospodarczych. Handlowy, związany z położeniem miasta wzdłuż ważnych dróg, na skrzyżowaniach szlaków handlowych oraz na pograniczu stref o różnych typach gospodarki,

Warowność i komunikacja

Miasta powstawały na szlakach warownych (handlowe jak i strategiczne) : transport, rzeźba terenu, przełęcze. Sprzyjał również klimat, spływy, tereny suche. Dobre warunki obronne, możliwość kontrolowania bezpieczeństwa otaczających miasto terenów wiejskich. Względy komunikacyjne i powiązania transportowe związane z położeniem przy szlaku, drodze, w miejscu przeprawy przez rzekę, linii kolejowej, nad żeglowną rzeką, w miejscu nadającym się do zbudowania portu itp.

Czynnik obyczajowo - prawny 

Regulował życie prywatne. Dominowało prawo magdeburskie lub niemieckie. Miasta portowe zakładane były na prawie średzkim, chełmińskim, lubelskim. Regulowały wielkości działek, sposób zabudowy.Decyzja o charakterze politycznym, wyznaczająca konkretne miejsce lokalizacji, spełniające pożądane warunki. Atrakcje wypoczynkowe lub krajoznawcze przyczyniły się do powstania wielu znanych na świecie kąpielisk, ośrodków turystyki górskiej i uzdrowisk (np. Insbruck, Davos, Chamonix, Saint Tropez, Vichy, Grenoble, Lillehammer). Rozwój niektórych miast spowodował ruch pątniczy i pielgrzymkowy różnych wyznań odwiedzających sanktuaria i miejsca święte. Wiele miast rozwinęło się i zyskało znaczenie jako ośrodki życia artystycznego i umysłowego, co było konsekwencją istnienia ważnej wyższej uczelni lub szczególnie znaczącej placówki kulturalnej.

Kompozycja urbanistyczna

Jest to czynnik świadomy. wiąże się z modą, fascynacją danej epoki, np. Hippodamos (układ szachownicowy), cyrkulady ( miasta na planie koła). Jest ważna też siła oddziaływania potencjału lub grawitacji w strefie wpływu wielkich miast – czynnik aglomeracji i deglomeracji miast.