Kilkadziesiąt sekund po eksplozji, na miasto spadły rozżarzone do czerwoności głazy, które uderzając z wysokości kilku kilometrów zabijały ludzi. Potem zaczął sypać się z nieba popiół wulkaniczny, a temperatura podniosła się do 600 stopni Celsjusza.
Prawie siedemnaście wieków czekali, by ktoś natrafił na ich ślad i historia mogła ujrzeć światło dzienne. Czekali, by ktoś poznał prawdę i przypomniał sobie o mieście zaklętym w popiół.
Miasto u stóp wulkanu, zniszczone przez wybuch Wezuwiusza. Pompeje obok Stabii i Herkulanum były jednym z trzech miast rzymskich w prowincji cesarskiej Italia, które 24 sierpnia 79 roku n.e. zostały zniszczone przez wybuch wulkanu Wezuwiusz. W czasie swojej świetności Pompeje pełniły funkcję jednego z najważniejszych ośrodków handlowych w Kampanii. Po krótkim okresie kolonizacji greckiej przeszły one w 200 r p.n.e. pod panowanie rzymskie.
Ruiny Pompeji położone są w regionie Kampania, około 20 km na południowy-wschód od Neapolu. Miasto zostało założone w VII wieku p.n.e. przez Osków. Początkowo znajdowało się pod wpływem kultury greckiej, później etruskiej. Największy rozwój miasta miał miejsce w I wieku. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców był handel związany z znajdującym się w mieście portem morskim.
Podczas wykopalisk odkopywano nie tylko dzieła sztuki. Udało się również w dużej mierze zrekonstruować układ urbanistyczny miasta, złożony z regularnej siatki ulic, pokrytych brukiem. Dzięki temu Fiorelli sporządził plan całego miasta, podzielił je na sektory i ponumerował domy. Rozpoczął również prace nad rekonstrukcją poszczególnych budowli.
Starożytny układ miasta
Pompeje otoczone były murem obronnym, posiadały system kanalizacyjny poprowadzony wzdłuż ulic. Wzdłuż nich znajdowały się domy mieszkalne z atrium i perystylem. Podczas prac wykopaliskowych odsłonięto także liczne sklepy, warsztaty, teatr, forum z bazyliką, kurią i świątyniami, trzy palestry i termy, amfiteatr z koszarami gladiatorów i wiele innych obiektów.
Zwiedzanie rozpoczyna się od jednej z bram miejskich zwanej Bramą Morską (Porta Marina). Brama ta z dwoma wejściami : węższym – przeznaczone dla pieszych oraz szerszym i wyższym dla wozów i zwierząt. Dla wygody pieszych w poprzek ulic ułożono duże kamienie ułatwiające przejście. Dodatkowo kamienie regulowały ruch uliczny, część ulic była dostępna tylko dla pieszych, inne umożliwiały przejazd pojedynczych wozów (dziś byłyby to pewnie ulice jedno- i dwukierunkowe :) ).
Ulica poprowadzona od Bramy Morskiej prowadzi prosto na Forum. Plac o wymiarach 38 × 157 m otaczała kolumnada wykonana w porządku doryckim. Część portyków przebudowano w czasach późniejszych dodając drugą kondygnację kolumn w porządku jońskim. Przy forum usytuowane były budynki publiczne, kultowe oraz hale targowe. W północnej części forum zbudowano Świątynię Jowisza. Na podwyższenie prowadziły schody. Cellę otaczała dwukondygnacyjna kolumnada, pod nią, w niszach umieszczono posągi triady kapitolińskiej, czyli: Junony, Jowisza i Minerwy. Poniżej świątyni znajdował się skarbiec. Po bokach wzniesiono dwa łuki triumfalne Germanika i Tyberiusza. Wzdłuż wschodniego boku forum, przed kolumnadą, ustawiono posągi zasłużonych mieszkańców i mównicę. Do południowego boku forum przylegał Budynek Władz Miejskich. Do forum od strony zachodniej przylegały:
- Comitium – niewielki budynek, w którym przeprowadzano wybory
- Budynek Eumachii – budowla ufundowana przez kapłankę Eumachię dla rzemieślników: tkaczy, farbiarzy i foluszników.
- Świątynia Wespazjana
- Świątynia Larów
- Macellum – to wzniesiona w czasach cesarstwa kryta hala targowa
- Bazylika
- Świątynia Apollina
- Termy
- Teatr Wielki
- Amfiteatr
- Czyli wszystko, co było podstawą miast rzymskich ;)
Forum z widokiem na Wezuwiusz |
Miasto słynęło ze wspaniałego amfiteatru, działały teatry, palestry, łaźnie, domu uciech. Domy bogaczy, a także miejskie fontanny były zaopatrywane w wodę z doprowadzonych do miasta akweduktów. Choć ponoć z higieną w mieście nie było różowo. Praktycznie nie istniał system kanalizacyjny, domowe latryny były po prostu dziurami pod deską, co więcej umiejscowione były zwykle w kuchni, a w basenach łaźni publicznych nie było nawet odpływów.
Brama wjazdowa do Pompejów |
Według źródeł już kilka dni przed wybuchem wyschły wszystkie okoliczne źródła wody i doszło do kilku mniejszych wstrząsów ziemi. Nikt jednak nie rozpoznał symptomów grożącego niebezpieczeństwa. Pierwsza eksplozja nastąpiła 24 sierpnia w porze obiadowej – dym, popiół i materiał piroklastyczny uniósł się na wysokość nawet do 30 km zakrywając słońce. Zapanowała wroga ciemność, a na miasto spadł deszcz gęstego i wrzącego popiołu i odłamków skał. Większość uciekła ale na miejscu pozostało jeszcze kilka tysięcy osób. Następnego dnia słońce w ogóle się nie pojawiło a tym razem gorący strumień z toksycznymi substancjami udusił wszystkich pozostałych na miejscu. Zginęło 5 tys. osób na 20 tysięczną populację – wszyscy ci, którzy zdecydowali się pozostać w domach. Kiedy trzeciego dnia pojawiło się słońce ukazała się skalę zniszczeń: miasto przestało istnieć, a znad popiołów wystawały jedynie kikuty wyższych budynków. Zaś Wezuwiusz, do tej pory pokryty zielenią, gajami oliwnymi i winnicami, zamienił się w poszarpany stożek pokryty popiołem, pumeksem i odłamkami skał
Kadr z filmu "Pomopeje" [2014] |
Makieta miasta |
Ruiny Pompei obecnie |
Źródło: http://www.990px.pl/index.php/2015/05/25/ofiary-wybuchu-wezuwiusza/ |
Źródło: http://obserwatore.eu/w-podrozy/pompeje-kolo-neapolu/ |
Źródła:
http://www.starozytny-rzym.info/pompeje.html
http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1090371,Pompeje-co-kryje-zalane-lawa-miasto
http://www.990px.pl/index.php/2015/05/25/ofiary-wybuchu-wezuwiusza/
http://www.newsweek.pl/historia/pompeje---odtworzona-zaglada-miasta,83724,1,1.html
http://www.archaeology.co.uk/images/stories/cwa/pompeii/pompeii-map2.htm
http://obserwatore.eu/w-podrozy/pompeje-kolo-neapolu/
http://metrocafe.pl/metrocafe/51,145523,17757560.html?i=9
„Wieczność piramid i tragedia Pompei”, W.H. Boulton